CVS یکی از مشکلات بسیار مهم در افرادی است که روزانه چندین ساعت را در جلوی کامپیوتر می‌گذرانند. تنظیم چیدمان و نور محیط کار برای ایجاد شرایط ارگونومیک بهتر می‌تواند به کاهش مشکلات چشمی مربوط به CVS منجر شود. به عنوان مثال در بعضی موارد، یک عینک مناسب برای کار با کامپیوتر کمک می‌کند تا فرد دید بهتری را در فاصله صحیح از صفحه کامپیوتر داشته باشد.
علایم CVS
اگر شما بیش از ۲ ساعت در روز را در جلوی کامپیوتر می‌گذرانید، در معرض درجاتی از CVS قرار دارید. علایم CVS عبارتند از:
– سردرد
– عدم تمرکز دید (focus)
– سوزش چشم
– خستگی
– دوبینی
– پخش نور (glare)
– درد در ناحیه گردن، شانه و کمر
دلایل ایجاد CVS
CVS به دلیل واکنش متفاوت چشم‌ها و مغز به حروف (کاراکترها) روی صفحه کامپیوتر نسبت به حروف چاپ شده ایجاد می‌شود. چشمان ما برای تمرکز بر روی کلمات و اشکال چاپ شده که به رنگ سیاه و با لبه‌های کاملاً مشخص هستند، تقریباً مشکلی ندارد ولی کاراکترهای روی صفحه کامپیوتر از این میزان وضوح و کنتراست برخوردار نیستند. کلمات روی صفحه کامپیوتر از ترکیب نقاط بسیار کوچک نور (پیکسل‌ها) تشکیل می‌شوند که در مرکز روشن‌تر هستند و به سمت لبه‌ها دارای تراکم (intensity) کم‌تری می‌باشند و این مساله تطابق یا focus کردن چشم روی این تصاویر را سخت‌تر می‌کند. در عوض چشم‌ها به سمتی منحرف می‌شوند که نیاز به میزان کم‌تری فوکوس باشد که به اصطلاح RPA (resting point of accomodation) گفته می‌شود.
چشم‌ها ناخواسته به سمت RPA حرکت می‌کنند و دوباره کشیده می‌شوند تا بر روی صفحه کامپیوتر فوکوس شوند. این کشش و انقباض مداوم عضلات چشم موجب خستگی و درد چشم می‌شود که معمولاً حین و یا بعد از کار با کامپیوتر ایجاد می‌شود.
پیشگیری
برای کاهش خطر ایجاد CVS باید به یک متخصص چشم‌پزشکی یا بینایی‌سنجی که در رابطه با بینایی در کار با کامپیوتر تخصص دارد مراجعه شود. پزشک بعد از معاینه و بسته به این که مشکل چشمی مرتبط با CVS را تشخیص دهد ممکن است عینک مخصوص کامپیوتر تجویز نماید.
مطالعات نشان داده‌اند این عینک‌ها که علاوه بر افزایش راحتی هنگام کار با کامپیوتر بازدهی کاربران را افزایش می‌دهند و برای کارفرمایان نیز مقرون به صرفه است.
· آیا صفحات anti-glare مفیدند؟
فیلترهای anti-glare برای صفحات کامپیوتر می‌توانند به افزایش راحتی کاربر کمک کنند ولی تمام مشکلات مربوط به دید را حل نمی‌کنند. این فیلترها فقط پخش نور را کاهش می‌دهند ولی مشکلات مربوط به تطابق‌های مکرر هنگام کار با کامپیوتر را کم نمی‌کنند.
برای کاهش موثر خستگی و درد چشم (eye strain) معمولاً نیاز به عینک‌های مخصوص برای تمرکز (فوکوس) راحت‌تر بر روی صفحه کامپیوتر است. عینک‌های دارای پوشش anti-reflex قویاً توصیه می‌شوند. پوشش AR موجب کاهش انعکاس‌ها در سطوح جلویی و پشت عدسی‌های عینک شده و در نتیجه glare را کاهش داده و توانایی تمرکز بر روی تصویر مانتیور را افزایش می‌دهد.
· چه نوع عدسی‌هایی برای عینک‌های کامپیوتر تجویز می‌شود؟
بهترین نوع عدسی برای این عینک‌ها معمولاً با سن فرد مربوط است. اگر شما در سنین ۴۰ سالگی یا بیش‌تر هستید، معمولاً دارای درجاتی از پیرچشمی می‌باشید. بنابراین عدسی‌های چندکانونی بهترین گزینه برای شماست.این نوع عدسی امکان دیدن و فوکوس کردن روی صفحه کامپیوتر و همین‌طور اشیایی که نزدیک‌تر یا دورتر از صفحه کامپیوتر هستند را فراهم می‌کند.عدسی‌های تک‌کانونی هم گزینه مناسبی برای عینک‌های کامپیوتر هستند ولی اگر شما مبتلا به پیرچشمی هستید عمق فوکوس محدودتر خواهد بود.
چشم‌پزشک در تعیین بهترین عدسی که مناسب محیط کار و نیازهای بینایی شما باشد کمک خواهد کرد.
عدسی عینک‌های کامپیوتر با یک ته‌رنگ(tint) ملایم برای محیط‌های کاری با نور زیاد مناسب هستند.
ته‌رنگ این عدسی‌ها میزان نور وارده به چشم را کاهش داده و موجب راحتی بیش‌تر و کاهش خستگی چشم می‌شود.
اما باید بدانید که ته‌رنگ (tint) به تنهایی تاثیری بر دلیل اصلی خستگی چشم یعنی همان focusing ندارد.
· آیا عینک مطالعه برای کار با کامپیوتر مناسب است؟
عینک‌های مطالعه معمولاً بهترین راه حل برای کاربران نیستند. عنیک‌های مطالعه نوعاً برای فاصله ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متری از چشم مناسبند که فاصله استاندارد برای مطالعه است. اما برای حداکثر راحتی، صفحه کامپیوتر شما باید در فاصله ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متری از چشم شما قرار گیرد. برای بهترین دید در این فاصله، تجویز یک عینک دیگر نیاز است و این عینک از میزان addition کم‌تری برخوردار است.
· آیا چیدمان محیط کار (ارگونومی) راه حل پیشگیری از خستگی چشم است؟
چیدمان محیط کار مهم است، تغییر و تنظیم محل قرارگیری کامپیوتر مطمئناً به کاهش علایم فیزیکی CVS کمک می‌کند، اما ارگونومی به تنهایی نمی‌تواند مشکل بینایی را حل کند.
۱۰ راه حل برای کاهش CVS
۱) انجام معاینات چشمی ویژه قبل از کار با کامپیوتر
این مهم‌ترین کاری است که برای پیشگیری و درمان CVS می‌توانید انجام دهید.
بر اساس تحقیقات موسسه سلامت و امنیت شغلی آمریکا (NIOSH) کاربران کامپیوتر باید قبل از شروع به کار با کامپیوتر و سپس هر سال تحت معاینات چشمی قرار گیرند. بیمار حتماً باید به چشم‌پزشک بگوید که چه مدت زمانی از کامپیوتر در محل کار و خانه استفاده می‌کند.
۲) تنظیم نور مناسب محیط کار
خستگی چشم معمولاً به علت نور شدید آفتاب که از بیرون به داخل می‌تابد یا نور شدید و نامناسب داخل ساختمان ایجاد می‌شود.
وقتی با کامپیوتر کار می‌کنید نور باید در حدود نصف نور معمول در اغلب دفاتر باشد. نور اضافی را با کشیدن پرده‌ها، کم کردن چراغ‌ها و لامپ‌های فلورسنت کاهش دهید. سعی کنید مانیتور کامپیوتر را طوری قرار دهید که پنجره‌ها در کنار و نه در پشت یا جلوی آن باشند.
۳) glare را به حداقل برسانید
پخش نور یا glare ناشی از دیوارها و همین‌طور انعکاس صفحه کامپیوتر می‌تواند موجب خستگی چشم‌ها شود. شاید لازم باشد صفحات anti-glare روی مانتیور نصب کنید و یا دیوارهای به رنگ سفید روشن را با رنگ‌های تیره‌تر و یک پوشش نهایی مات رنگ بزنید.
اگر از عینک استفاده می‌کنید از عدسی‌های با پوشش anti-reflective استفاده کنید. پوشش ضدانعکاس، پخش نور و میزان نور منعکس شده در سطوح جلو و پشت عدسی‌های عینک را به حداقل می‌رساند.
۴) مانیتورهای خود را به روز کنید.
مانیتورهای قدیمی را با مانیتورهای جدید LCD تعویض کنید. این مانیتورها برای چشم مناسب‌ترند و دارای پوشش anti-reflective هستند.
مانیتورهای CRT قدیمی به میزان قابل توجهی لرزش (flicker) در تصاویر ایجاد می‌کنند که علت اصلی خستگی (strain) چشم است. حتی اگر flicker قابل تشخیص نباشد، باز هم می‌تواند منجر به خستگی چشم‌ها در هنگام کار با کامپیوتر شود.
استفاده از مانیتورهای بزرگ‌تر و با ضریب تفکیک یا رزولوشن بالاتر (۱۹ اینچ به بالا) در پیشگیری از خستگی چشم بسیار کمک‌کننده است.
۵) تنظیم روشنی و وضوح تصویر صفحه کامپیوتر (brightness and contrast)
تصویر کامپیوتر خود را تنظیم کنید به طوری که نور کامپیوتر متناسب و همسان با روشنایی محیط کار باشد.
به عنوان یک تست به یک صفحه سفید در کامپیوتر نگاه کنید. اگر مانیتور به شکل یک منبع نوری به نظر رسید brightness کامپیوتر زیاد است و اگر به نظر خاکستری و تیره رسید بیش از حد تاریک (dark) است. همچنین صفحه را طوری تنظیم کنید که contrast بین زمینه (background) و کاراکترهای روی صفحه بالا باشد و اطمینان حاصل کنید که اندازه و رنگ متن در بهترین حالت برای چشمان شماست.
اندازه متن باید سه برابر کوچک‌ترین اندازه‌ای باشد که می‌توانید از فاصله معمول بخوانید.
همچنین متن سیاه روی زمینه سفید بهترین ترکیب رنگی است.
برای تنظیم رنگ و اندازه متن در control panel پنجره display properties را باز کرده و از منوی setting یا appearance اندازه و رنگ متن را انتخاب کنید. اگر از internet explorer استفاده می‌کنید در منوی view گزینه text size را انتخاب کرده و اندازه متن خود را به دلخواه انتخاب کنید.
۶) به طور مرتب پلک بزنید.
وقتی با کامپیوتر کار می‌کنید، پلک زدن بسیار مهم است؛ این کار باعث مرطوب شدن چشم‌ها و جلوگیری از خشکی و تحریک چشم می‌شود. هنگام کار با کامپیوتر، افراد کم‌تر (حدود یک‌پنجم) پلک می‌زنند.
پوشش اشک در فازهای بدون پلک زدن سریع‌تر تبخیر شده و موجب خشکی چشم می‌شود. همچنین هوای محیط‌های کار معمولاً خشک است و به تبخیر بیش‌تر اشک منجر می‌شود.
اگر علایم خشکی چشم را احساس کردید از پزشک خود در مورد اشک‌های مصنوعی و استفاده از آنها در طی روز سوال کنید. البته قطره‌های نرم‌کننده (lubricating) را با قطره‌هایی که فقط کمک می‌کنند قرمزی چشم بهبود پیدا کنند اشتباه نکنید. قطره‌های ضدقرمزی چشم حاوی موادی هستند که مویرگ‌های سطح چشم را کوچک‌تر کرده و موجب سفیدی چشم می‌شود ولی در مورد خشکی چشم و تحریک اثری ندارند.
این تمرین را انجام دهید: هر ۲۰ دقیقه ۱۰ بار خیلی آهسته پلک بزنید و چشم‌ها را بسته نگه‌دارید. این کار به مرطوب شدن چشم کمک می‌کند.
۷) عضلات چشم‌ها را ورزش دهید.
یکی از دلایل خستگی چشم هنگام کار با کامپیوتر خستگی به دلیل فوکوس کردن است. برای کاهش میزان خستگی چشم ناشی از فوکوس کردن مداوم روی صفحه کامپیوتر، هر ۲۰ دقیقه از صفحه مانیتور چشم بردارید و به اشیاء دورتر یا پایین‌تر نگاه کنید. نگاه کردن به دوردست موجب استراحت ماهیچه‌های فوکوس‌کننده چشم شده و خستگی چشم را کاهش می‌دهد.
ورزش دیگر نگاه کردن به یک جسم دور به مدت ۱۰ تا ۱۵ ثانیه و سپس خیره شدن به جسمی بسیار نزدیک به مدت ۱۰ تا ۱۵ ثانیه و دوباره نگاه کردن به جسم دور است. این تمرین را ۱۰ بار انجام دهید. این کار باعث کاهش خطر اسپاسم تطابق به علت کار طولانی مدت با کامپیوتر (accommodavtive spasm) می‌گردد.
۸) به طور مداوم بین کار با کامپیوتر استراحت کوتاهی داشته باشید.
برای کاهش خطر ایجاد CVS و دردهای گردن و پشت و شانه‌ها استراحت‌های کوتاه و مداوم در طی روز کاری مطلوب است. بر طبق مطالعات اخیر در موسسه سلامت و امنیت شغلی آمریکا (NIOSH) با این کار میزان خستگی چشم و بدن به طور چشم‌گیری کاهش پیدا می‌کند. اگر کاربران کامپیوتر ۶ استراحت کوتاه پنج‌دقیقه‌ای در طی روز کاری داشته باشند، خستگی چشم‌ها و بدن به طور قابل ملاحظه‌ای کم می‌شود.
در طی استراحت کوتاه مدت بایستید، به اطراف حرکت کنید و بازوها، پاها، پشت، گردن و شانه‌های خود را بکشید. با مربی ورزش خود برای انجام حرکات کششی مناسب مشورت کنید.
۹) میز کامپیوتر و محل کار خود را اصلاح کنید.
صفحه مانتیور را در فاصله ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متری از چشم خود قرار دهید. مرکز صفحه مانتیور باید حدود ۱۰ تا ۱۵ درجه پایین‌تر از چشم‌ها باشد تا سر و گردن در موقعیت راحت و مناسب قرار گیرند.
۱۰) از عینک‌های مخصوص کار با کامپیوتر استفاده کنید.
برای راحتی بیش‌تر از یک عینک کار با کامپیوتر که مخصوص شما تجویز شده است استفاده کنید، به ویژه اگر از لنزهای تماسی استفاده می‌کنید که هنگام کار با کامپیوتر خشک می‌شوند و ایجاد ناراحتی می‌کنند.
عینک‌های مخصوص کامپیوتر همچنین برای افرادی که از عینک‌های دوکانونی و لنزهای تدریجی (progressive) استفاده می‌کنند انتخاب مناسبی است چرا که این نوع لنزها معمولاً برای دید از فاصله صفحه مانتیور مناسب نیستند.
کودکان و CVS
زمانی که یک کودک آمریکایی در جلوی کامپیوتر برای انجام تکالیف، چت کردن و انجام بازی‌های کامپیوتری می‌گذراند حدود ۱ تا ۳ ساعت در هر روز است.
۹۰ درصد این کودکان در سنین دبستان به کامپیوتر در خانه یا مدرسه دسترسی دارند.
۵۴ میلیون کودک در ایالات متحده از کامپیوتر در مدرسه یا خانه استفاده می‌کنند.
بسیاری از متخصصین چشم اطفال بر این باورند که استفاده بیش از حد از کامپیوتر در بین کودکان، آنها را در معرض خطر نزدیک‌بینی زودهنگام قرار می‌دهد.
نتایج چندین مطالعه اخیر بر تاثیر منفی کامپیوتر بر دید کودکان دلالت دارد.
۲۵ تا ۳۰ درصد کودکان نیاز به استفاده از عینک‌های مخصوص برای استفاده راحت و ایمن از کامپیوتر در خانه یا مدرسه دارند (برطبق مطالعه‌ای در دانشگاه کالیفرنیا دانشکده اپتومتری Berkley).
از سال ۱۹۹۵ میزان کودکان دبستانی مبتلا به نزدیک‌بینی از ۱/۱۲ درصد به ۴/۲۰ درصد افزایش یافته است (بر طبق مطالعات وزارت بهداشت تایوان).
مطالعه مشابهی در سنگاپور نشان داده است که در مدت سه سال درصد کودکان ۷ تا ۹ ساله با نزدیک‌بینی دوبرابر شده و به ۳۴ درصد رسیده است.
ساعت‌ها نشستن مقابل صفحه کامپیوتر به چشم کودک فشار وارد کرده چرا که بیش‌تر از هر کار دیگری سیستم بینایی کودک را مجبور به focus و strain (تمرکز خستگی و کشش) می‌کند.
۲۰ سال پیش کودکان بیش‌تر خارج از خانه بازی می‌کردند و دید دور آنها مهم‌تر بود ولی امروزه، اغلب کودکان چه در خانه و چه در مدرسه با کامپیوتر کار می‌کنند و این مساله موجب مشکلات بینایی شده است که چندین سال پیش ناشناخته بودند. والدین باید از مشکلات بینایی مربوط به کار با کامپیوتر مطلع باشند. کار با کامپیوتر نیازمند مهارت‌های حرکتی چشم است. چشم‌های کودکان هنوز به خوبی کامل نشده و رشد نکرده‌اند. تنها زمانی که سیستم بینایی بالغ شد و به رشد کامل رسید، کودک قادر به تحمل فشار کامپیوتر بر روی سیستم بینایی است.
بر طبق اعلام انجمن اپتومتری آمریکا، تایید استفاده از کامپیوتر بر دید کودکان شامل فاکتورهای زیر است:
– کودکان خودآگاهی محدودی دارند. ممکن است ساعت‌ها بدون وقفه و استراحت با کامپیوتر کار کنند. این میزان طولانی فعالیت ممکن است مشکلات دید و تمرکز (focus) و خستگی و درد چشم ایجاد کند.
– کودکان بسیار زود با شرایط وفق می‌یابند. آنها تصور می‌کنند آنچه را که می‌بینند و چگونگی دید آنها طبیعی است، حتی اگر دید آنها مشکل داشته باشد. برای همین بسیار مهم است که والدین بر زمان فعالیت کودکان با کامپیوتر نظارت داشته باشند.
– کودکان کوچک‌تر از بزرگسالان هستند. میز کامپیوتر و محل قرارگیری کامپیوتر اغلب برای استفاده بزرگسالان تنظیم شده است و این مساله زاویه دید برای کودکان را تغییر می‌دهد.
پنج راه‌کار برای جلوگیری از CVS در کودکان
بسیاری از متخصصین کودکان بر این باورند که فشار محیطی ناشی از near-point world بیش از وراثت باعث ایجاد نزدیک‌بینی همه‌گیر می‌شود. در حقیقت کودکانی که از کامپیوتر استفاده می‌کنند قبل از این که سیستم بینایی آنها رشد کند در معرض یک مشکل عمده یعنی CVS قرار می‌گیرند. برای جلوگیری از CVS در کودکان این ۵ نکته را دنبال کنید:
۱- پیش از دبستان کودک باید تحت معاینه چشم قرار گیرد. این بررسی شامل بررسی دید نزدیک (مطالعه و کار با کامپیوتر) و دید دور می‌باشد.
۲- محل کار با کامپیوتر باید مخصوص کودکان تنظیم شود نه بزرگسالان.
۳- فاصله مناسب از مانیتور برای چشم کودکان۴۵ تا ۷۰ سانتی‌متر است. فاصله نزدیک‌تر از ۴۵ سانتی‌متر موجب درد و خستگی چشم در کودکان می‌شود.
۴- والدین و معلمین باید از علایم و رفتارهایی که نشان‌دهنده مشکلات چشمی است آگاه باشند. (مثل قرمزی چشم، مالش مداوم، چرخش سر و دیگر حالت‌های غیرمعمول و شکایت از دید تار و خستگی چشم). گاهی خودداری از کار با کامپیوتر هم ممکن است نشانه ناراحتی و مشکلات چشمی باشد.
۵- مهم‌تر از همه چشم کودک را به یک متخصص بینایی‌سنجی کامپیوتر نشان دهید.
***منبع : مجله چشم پزشکی نگاه /پی در پی ۲۶/پاییز ۸۸