شاید شایع ترین ناهنجاری چشمی که امروزه به یک امر ساده و عادی تبدیل شده است عیوب انکساری باشد. دانشمندان همیشه بدنبال روشی بوده اند که کسانیکه عیب انکساری دارند دید بهتری پیدا کنند بهمین دلیل وقتی که عینک ابداع گردید بسیاری از افراد مبتلا به آرزوی خود که دیدن بهتر بود دست یافتند. مشکلات ناشی از عینک و تلاش دانشمندان برای رفع آن باعث ابداع لنزهای تماسی گردید ولی باز هم بیماران تمایل داشتند که بدون استفاده از عینک و یا لنز نامرئی بتوانند اطراف را خوب ببینند. در همین راستا روش جراحی RK که با استفاده از چاقوی الماس صورت می گرفت به دنیا معرفی شد و در مدت کوتاهی بسیاری از کسانیکه تمایل نداشتند از عینک و یا لنز نامرئی استفاده کنند به این روش تحت درمان قرار گرفتند. تلاش دانشمندان برای روش درمان بهتر، لیزر را به ارمغان آورد و هم اکنون روش RK تقریباً منسوخ گردیده و لیزر جای آن را گرفته است.
برای آشنایی بیشتر و درک بهتر از روش درمانی با لیزر باید ابتدا کمی با فیزیک چشم آشنا شد. برای اینکه نوری که وارد چشم می شود بتواند خوب دیده شود باید تمام این نورها، بتوانند در یک نقطه از چشم به اسم لکه زرد یا ماکولا تجمع پیدا کنند، تا دید واضح بوجود آید. به عبارت بهتر باید سیستم چشم مانند یک عدسی محدب عمل کند تا بتواند تمام نور دریافتی را بر روی لکه زرد متمرکز نمایند.
و البته مردمک چشم هم در این زمینه نقش خود را ایفا کرده از ورود نورهای اضافی به چشم جلوگیری می کند.
قسمت هایی از چشم که نقش عدسی محدب را بازی می کنند عبارتند از قرنیه و عدسی چشم. که بیشترین نقش را، قرنیه چشم بازی می کند زیرا بیشترین قدرت شکست نور را دارد (۳/۲قدرت شکست نور) و عدسی چشم تقریباً ۳/۱ قدرت شکست نور چشم را به خود اختصاص داده و با تغییر ضخامت خود می تواند قدرت شکست نور را تغییر داده و تصویر اجسام مختلف را که در فواصل مختلف قرار گرفته اند بصورت واضح روی لکه زرد ثابت نگاه دارد.
در کسانیکه عیب انکساری وجود دارد اگر شرایط مربوط به عمل را داشته باشند، قرنیه چشم که بیشترین نقش را در شکست نور دارد، مورد عمل قرار می گیرد و با استفاده از لیزر در قدرت تحدب چشم تغییر ایجاد می شود و با تغییر انحنای چشم (بوسیله تراشیدن قرنیه با لیزر) قدرت شکست نور به مقدار دلخواه تغییر میکند و عیب انکساری شخص اصلاح میگردد.
انجام عمل لیزر عمدتاً به سه روش است: لیزیک و لازک و PRK
۱. روش لیزیک: بوسیله یک دستگاه مخصوص یک لایه از سطح قرنیه به ضخامت تقریبی ۱۶۰ میکرون برداشته می شود، که فقط در یک قسمت کمی همچنان متصل به قرنیه نگاهداشته می شود و طبق فرمولها و جداولی که در این زمینه وجود دارد، دستگاه مقدار لیزر لازم را به قرنیه می تاباند و سپس لایه ای که در اول جدا شده بود به روی چشم برگردانده می شود.
۲. روش لازک: ابتدا با استفاده از داروهایی نظیر الکل، لایه پوششی قرنیه که بسیار نازک است جدا می شود و سپس روی چشم همانند روش قبلی لیزر انجام می گیرد و لایه پوششی بجای اول خود برگردانیده می شود.
نکات مهم برای داوطلبین عمل لیزر
۱. انجام عمل لیزیک یک عمل انتخابی است و بیمار خود باید روش اصلاح عیوب انکساری خود را انتخاب نماید. سه روش اصلاح دید وجود دارد. ۱- استفاده از عینک ۲- استفاده از لنزهای نامرئی ۳- انجام جراحی با لیزر.
بدیهی است که عینک انتخاب اول و ارجح است. و بیمارانی که بدلایل مختلف تمایل به استفاده از عینک را ندارند به روش های دیگر روی می آورند.
۲. معمولا افراد سالم که بیشتر از چهل سال داشته باشند دچاره پیر چشمی میشوند و برای دید نزدیک باید از عینک استفاده کند بنابراین کسانی که لیزر میشوند و دید دور آنها کامل میگردد باید به این نکته مهم توجه داشته باشند که در سنین بالای چهل سال برای دید نزدیک باید عینک بزنند (پیر چشمی)
۳. گر چه پزشک معالج تمام تلاش خود را بعمل می آورد که شماره عینک بیمار با لیزر بطور کامل اصلاح شود و برای دستگاه لیزر به گونه ای برنامه ریزی می شود که نمره عینک کاملاً اصلاح شود ولی به علت خصوصیات فردی که در زمان ترمیم اتفاق می افتد ممکن است مقادیر کمی از شماره عینک اصلاح نشود و یا حتی مقادیری بیشتر از حد نیاز اصلاح گردد و نیز گاه نتایج در دو چشم متفاوت باشد.
۴. دید بیمار بلافاصله بعد از عمل اصلاح نمی شود بلکه روند ترمیم طولانی است و ممکن است ۳-۲ ماه طول بکشد. معمولاً بیمار بلافاصله بعد از عمل احساس رضایت نسبی پیدا می کند. زیرا مقدار بینایی بیش از مواقعی است که بدون عینک میباشد ولی کمتر از زمانی است، که با عینک می بیند، یعنی دید بینابین دارد.
۵. چون بعد از عمل از لنزهای نامرئی بعنوان پانسمان استفاده می شود تا زمانیکه لنز از چشم خارج نشده (بین ۵-۳ روز) باید از شستن سر و صورت خودداری نموده. لنز وقتی از چشم خارج می شود که مراحل اولیه ترمیم زخم عمل صورت گرفته باشد.
۶. ممکن است در ۴۸-۲۴ ساعت اول درد وجود داشته باشد که بر حسب طبیعت بیمار شدت آن متفاوت است و لازم است بیماران از داروها و قطره هایی که بعد از عمل تجویز می شود، استفاده نمایند. خوابیدن چند ساعت اول بعد از عمل به کاهش درد کمک موثر می نماید.
۷. داروهایی که توسط پزشک تجویز می شود باید با نظر پزشک، ادامه یا قطع گردد.
۸. حداقل به مدت ۶ ماه از عینک آفتابی استاندارد استفاده شود و در این مدت حتی الامکان از رفت و آمد در محیط های پر آفتاب خودداری نمایند.
۹. ساکنین نواحی جنوبی ایران بهتر است در فصل پائیز اقدام به عمل لیزر نمایند.
۱۰. لیزر برای زنان باردار و شیرده مناسب نیست و لازم است حداقل ۶ ماه بعد از خاتمه شیردهی اقدام به عمل لیزر نمایند (به علت تغییرات هورمونی).
۱۱. کسانیکه تمایل به انجام لیزر دارند باید شرایط زیر را دارا باشند:
الف) حداقل ۱۹ سال تمام داشته باشند.
ب) بین ۵/۱-۱ سال شماره عینک ثابت باشد.
ج) در معاینه شبکیه چشم سالم باشد.
د) عکس قرنیه (توپوگرافی) سالم باشد و بیمار مستعد به بیماری قوز قرنیه نباشد.
و) ضخامت قرنیه برای عمل لیزر کافی باشد.
سه مورد اول توسط پزشک معالج در مطب مورد ارزیابی قرار می گیرد و دو مورد دیگر توسط دستگاههای پیشرفته در مراکز جراحی مورد بررسی قرار میگیرد. حتی اگر یک مورد مشکوک باشد انجام عمل به صلاح بیمار نمی باشد. زیرا ممکن است عارضه جبران ناپذیر بوجود آید.
۱۲. اگر بیماران از لنزهای نامرئی استفاده می کنند بهتر است لنزهای نرم ۲-۱ هفته و از لنز سخت (هارد) ۴-۳ هفته استفاده ننمایند و بعد معاینات و آزمایشات صورت پذیرد و در صورت مناسب بودن تحت عمل قرار گیرد.
۱۳. حدود یک در هزار احتمال عفونت بعد از عمل وجود دارد. بنابراین نباید هیچگونه آلودگی بخصوص در پای مژه ها وجود داشته باشد و لازم است بیماران بهداشت را بخوبی رعایت کنند و به دستورات پزشک معالج دقیقاً عمل نمایند.
۱۴. بیماران شهرستانی باید توجه داشته باشند که مراقبت بعد از عمل از عمل مهتر است و بنابراین باید این ۲-۱ هفته بعد از عمل در استرس پزشک باشند تا خطری بیمار را تهدید نکند.
لنزهای نامرئی:از زمانی که برای دید بهتر عینک ابداع شد مشکلات ناشی از عینک بیماران دنبال استفاده از وسیله بهتری بودند تا اینکه عینکهای نامرئی (لنزهای نامرئی) به بازار عرضه شد این لنزها که به جای عینک مورد استفاده قرار میگیرد در حقیقت یک ورق بسیار نازکی است که بر حسب شماره آن دارای انحنای خاصی میباشد این ورقه نازک وقتی روی قرینه قرار داده شود شماره عینک را اصلاح میکند به استناد بیمارانی که آستیگمات دارند،دید با لنز بسیار بهتر و راحت تر از عینک است ولی در بیمارانی که آستیگمات دارند دید با عینک بهتر است البته امروزه لنزهایی وجود دارد که می تواند آستیگمات تا حدود ۵/۲ را اصلاح کند ولی به علت نوع محور آنها مصرف آنها دچاره محدودیت هایی میباشد.
انواع لنزها :
الف – لنز نرم:شبیه پلاستیک شفاف است:
۱. طبی ساده
۲. طبی رنگی
۳. رنگی (زیبایی)
ب – لنز سخت یا “هارد” ظاهرا آن مانند شیشه است و تا نمیشود و بیشتر برای مواردی که آستیگمات بالا و یا قوز قرینه وجود دارد استفاده میشود.
نکات مهم:
۱. رعایت بهداشت مهمترین و اصلی ترین شرط استفاده از لنز است.
۲. چشم بیمار نباید هیچگونه بیماری زمینهای داشته باشد.
۳. در بیماران با سابقه حساسیت،احتمال بروز علائم حساسیت وجود دارد بنابراین در هنگامه مراجعه به پزشک باید موضوع را به اطلاع ایشان برسانید.
۴. از لنز در موقع رفتن حمام و استخر و نیز خوابیدن نباید استفاده کرد.
۵. تهیه و تجویز لنز باید همیشه توسط پزشک صورت گیرد.
بسیاری از افراد جامعه وقتی میخواهند کفش و یا سایر لوازم خود را خریداری نمایند سعی میکنند مارک آن معروف باشد و یا از مغازه معتبر تهیه کنند ولی متاسفانه در مورد لنز چنین نیست و بسیار اتفاق افتاده که افراد لنزهای خود را از آرایشگاها و … تهیه مینمایند و یا اینکه در یک خانواده لنز را به صورت اشتراکی استفاده میکنند که عوارض جبران ناپذیری را به وجود میاورد.
باید توجه داشت پزشکی که لنز را تجویز میکند در حقیقت با معاینه چشم و اطمینان از عدم وجود بیماریهای زمینه ای به نوعی سلامت چشم شما را در برای استفاده از لنز تظمین میکند و حتی اگر در اثر مصرف لنز عارضه ای حاصل شود تمام تلاش خود را به کار خواهد بر تا عارض بر طرف گردد.
در صورت لزوم حضوری برای بیماران محترم توضیح داده خواهد شد.